İnsan Hakları Bildirisindeki Maddeler
The Articles of the Human Rights Act

Ayrıntılı olarak Bildirinin maddeleri

Burada her maddenin ne anlama geldiği açıklanacaktır.Aynı zamanda, size bu maddelerin geçmişte nasıl kullanıldığı veya İnsan Hakları Bildirisi altında nasıl kullanılabileceğine dair örnekler verilecektir. Ancak, bunların sadece örnek olduğunu ve Bildirinin farklı birçok şekilde kullanılabileceğini unutmayın.

2. Madde: Yaşama hakkı

Bu madde, Devlet ve kamu kuruluşlarının yaşama hakkını koruması gerektiğini belirtir. Bu hayatı tehlikede olan birisinin polis tarafından korunması gerektiği anlamına gelebilir. Aynı zamanda, bir hastanın hayatını kurtaracak bir tedavi görmesini savunmak anlamına da gelebilir. 2. maddeye göre, Devlet ve kamu kuruluşlarının, birisinin hayatını alması ancak aşağıdaki üç durumdan biri halinde haklı görülebilir.

• Başkalarını, kanunsuz bir zorbalıktan korurken
• birisini tutuklamaya çalışırken veya birisi nezaretten kaçarken durdurmaya çalışırken; veya
• bir ayaklanmayı durdurmaya çalışırken.

Eğer, bu durumlarda ölen olursa, Devlet veya kamu kuruluşları (genelde polis) gereğinden fazla güç kullanılmadığını göstermek zorunda kalabilir.Bunu gösteremezlerse, 2. Maddeye uymamış olurlar.

2. Madde aynı zamanda, asker veya polis birisini öldürürse veya nezarette kalan birisi ölürse veya birisi kamu kuruluşlarının ihmali sonucunda ölürse, uygun bir soruşturma yapılması gerektiğini belirtir. Bu genelde adli bir tahkikat şeklinde olur ancak, Devlet, polis veya askeriye bazan halka açık soruşturma yapmak zorunda kalabilir. 2. Madde altında, ölenin ailesine soruşturmaya her aşamada katılabilmelerini sağlamak için, yasal konularda yardım sağlanmalıdır.

2. Maddenin kapsamadığı iki durum vardır;

• bir kadının kürtaj olmasını engellemek için kullanılmaz.
• ölümcül hasta olan hastaların ölmelerine yardımcı olma hakkını vermez.

3. Madde: İşkenceyi yasaklar

Bu madde kimsenin işkence görmemesi gerektiğini belirtir, ve kişilerin aşağılayıcı veya insanca olmayan biçimlerde cezalandırılmasını yasaklar. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine göre, insanca olmayan veya aşağılayıcı bir şekilde cezalandırılmanın 3. Maddeye aykırı olması için çok aşırı boyutta olması gerekir.

Bu madde, kişilerin işkence görmesi olası ülkelere gönderilmesine veya işledikleri suçlardan dolayı ölüm cezası alabilecekleri ülkelere ihraç (gönderilmesine) edilmesine engel olur. Aynı zamanda aşağıdaki durumlarda da kullanılabilir:

• Sosyal servisin çocukları ciddi suistimalden korumadığı durumlarda; ve
• Devletin, iltica etme talebinde bulunanları, bu onları mahrum bırakacağından dolayı (yaşamlarını sürdüremeyecek bir durumda) devlet yardımlarından mahrum bırakmaması gerektiğini savunurken.

Hapishane veya hastahanede kalan kişiler 3. maddeyi, kötü muameleye maruz kaldıklarında veya hastahane veya hapishane şartları çok kötü ise kullanabilirler.

4. Madde: Kölelik ve zorla çalıştırılma yasağı

Bu köleliği yasaklar; bu da, bir kişinin bir başkası tarafından sahiplenilmesi veya birisinin çalışmaya zorlanmasıdır.

Ancak, bu madde hapishanede çalışmayı veya gönüllü olarak yapmak üzere anlaştığınız işlerin bu kapsama girmediğini açıkça söyler.

5.Madde: Özgürlük ve güvende olma hakkı

Bu madde, kişinin alıkonma ve özgürlüğünün elinden alınmasını gerektiren durumları sınırlar. Alıkonma aşağıdaki durumları kapsar:

• Uzun zaman – örneğin, hapiste iseniz veya hasta olarak hastahanede kalmaya zorlanıyorsanız (akıl hastalıkları hastahanesinde); ve
• Kısa zaman – örneğin, tutuklandı iseniz.

5. Madde yasanın, kişilerin ne zaman ve nasıl alıkonabileceği konusunda açık olması gerektiğini belirtir. Aynı zamanda kişilerin sadece aşağıdaki durumlarda alıkonabileceğini de belirtir:

• eğer, bir suçtan dolayı yargılanıp, hapse mahkum edildilerse,
• eğer, yasaların yapmaları gerektiğini belirten bir mahkeme kararına uymadılarsa (para cezası veya nafaka ödemek gibi);
• eğer, suç işlediklerini belirten bir sebep varsa, veya onları suç işlemekten alıkoymak için, veya suç işledikten sonra kaçmalarına engel olmak için;
• eğer, akıl hastası, alkolik veya uyuşturucu müptelası veya serseri iseler veya bulaşıcı bir hastalığın yayılmasını engellemek için alıkonmaları gerekiyorsa; veya
• ülkeye yasal olmayan yollardan girmelerini önlemek için; veya
• ülkeden ihraç edilebilmeleri (suç işledikleri bir ülkeye gönderilebilmeleri için) veya gönderilmelerini sağlamak için.
• 18 yaşının altında olanlar da, eğitimde gözetilmeleri veya mahkemeye gönderilmelerini sağlamak için alıkonabilirler.

Ancak, İngiliz ve Galler yasaları, bazı kişilerin alıkonmasına izin vermezler. Örneğin, uyuşturucu müptelaları, sadece uyuşturucu bağımlısı oldukları için alıkonamazlar.

5. Madde aynı zamanda tutuklanan veya alıkonanlara, aşağıdaki hakları da sağlar:

• anladıkları bir dilde neden alıkonduklarının anlatılması;
• çabuk (vakit kaybetmeden) bir şekilde mahkemeya çıkarılma;
• kefalete engel olacak makul sebepler olmadığı sürece, kefalet (mahkeme işlemleri devam ederken geçici olarak salınmak; bu size belli bir yerde kalmak gibi şartlar altında verilebilir);
• makul sürede yargılanma;
• alıkonmanın yasal olmadığını düşünenler için, mahkeme işlemi yapma;ve
• yasal olmayan bir şekilde alıkondularsa tazminat hakkı.

5. Madde aynı zamanda, alıkonanlara zaman zaman, alıkonma sebeplerine tekrar bakan mahkeme veya yüksek mahkemeye gitme hakkı da tanır. Buna zihin bozuklukları hastahanelerinde zorunlu olarak kalan hastalar ve cezalarının zorunlu olan kısmını bitirmiş (bu, parol görevlilerinin şartlı olarak yani lisans altında, salınıvermelerine karar vermeden önce, hapiste en kısa kalmaları gereken süreyi bitirmiş olan mahkumlardır) ömür boyu hapis cezası alan mahkumlar da dahildir.

6.Madde: Adaletli yargılanma hakkı

Bu madde herkesin adaletli bir şekilde yargılanması gerektiğini belirtir ve duruşmaların nasıl yapılması gerektiği konusunda standartlar koyar. Davanızı kaybettiğniz zaman adaletli bir şekilde yargılanmadığınızı düşünebilirsiniz, ancak sadece standartlar karşılanmadığı sürece 6. madde ihlal edilmiş olur.

6. Madde hem sivil işlemlere (kişiler veya kuruluşlar arasındaki anlaşmazlıkları kapsayan) hem de yasal suçla ilgili işlemlere (suç işlendiği zaman) uygulanır. Belli bazı standartlar hem yasal suç hem de sivil duruşmalarda geçerlidir. Bustandartlardaki haklar aşağıda belirtilmiştir;

• makul bir zaman içinde mahkemeye çıkma;
• bağımsız bir hakim;
• halka açık duruşma (ancak bazı durumlarda halk mahkemede bulunamaz);
• hakimin kararının halka açıklanması; ve
• hakimin kararının sebebini öğrenme hakkı.

Sivil duruşmalarda, 6. madde aynı zamanda anlaşmazlıkları çözmek için mahkemeye gitme (ancak bazı duruşmalara bağlı olarak bu hak sınırlı olabilir) hakkını da korur. Çok nadir bazı durumlarda 6. madde, avukat tutacak durumunuz yoksa ve davanızı kendiniz savunamayacaksanız, size yasal konularda devlet yardımı alma hakkı tanıyabilir.

Bazı durumlarda tamamen bağımsız olamayan birisi bir karar verirse, bu 6. maddenin ihlal edildiği anlamına gelmez (örneğin, belediyeden ev alma konusunda verilen bir kararı tekrar gözden geçiren belediyenin ev verme bölümünde çalışan bir görevli gibi). Bu da, bu karara mahkeme yoluyla itiraz etme hakkınız olduğundan dolayıdır.

Suç işlenmiş durumlarla iligili davalarda ek haklar olabilir. Bu haklar aşağıda belirtilmiştir;

• suç kanıtlanana kadar suçsuz olarak kabul edilmek;
• erken bir zamanda ne ile suçlandığının suçluya anlatılması;
• sessiz kalma – soruları yanıtlamaya zorlanamazsınız, ancak, mahkeme suç konusunda karar verirken sessiz kalmanızı göz önüne alabilir;
• savunmayı hazırlamak için yeterli zaman;
• avukat tutacak durumunuz yoksa ve avukatınızın olması ‘adaletli olmak’ın çıkarında ise, yasal konularda devlet yardımı alma;
• davanızda bulunma ;
• duruşmaya sizin fikrinizi sunma;
• size karşı ifade veren ana tanıkları sorgulama ve sizin tarafınızla ilgili tanıkları çağırma; ve
• gereksiniminiz varsa tercüman hakkı.

7. Madde: Yasasız ceza almama hakkı

Bu madde, suçu işlediğiniz zaman, yaptığınız suç kapsamına girmiyor idiyse, bu suçtan yargılanamayacağınızı belirtir. Aynı zamanda suçu işlediğiniz zaman yasa olarak belirtilmemiş bir şekilde cezalandırılamayacağınızı da belirtir. Parlamento aşağıdaki durumlara uymayan bir yasayı geçmişe göre uygulayamaz;

• hapise gönderilebilme sürenizi uzatan; veya
• bir suç için yeni bir ceza getiren.

7. madde aynı zamanda, kişilerin yaptıklarının suç olup olmadığını anlayabilmeleri için, yasaların açık olması gerektiğini de belirtir.

8. Madde: Özel ve aile hayatına saygı hakkı

Bu madde kişinin, özel ve aile hayatına, ev içi ve iletişim dahil, saygılı olunması gerektiğini belirtir.

‘Özel hayat’ teriminin, mahremiyet ve aşağıdaki hakları kapsamasına rağmen, belli bir tanım yoktur:

• hayatınızı izinsiz müdahale olmadan sürdürebilme hakkı;
• kişiliğinizi geliştirme ve başkaları ile arkadaşlık ve ilişki kurma hakkı;
• cinsel seçiminizi yaşama hakkı; ve
• vücudunuzu kontrol etme hakkı.

Bu aynı zamanda kişilerin ve kuruluşların sizin hakkınızda nasıl bilgisi olduğunu ve bu bilgileri nasıl kullandıklarını da kapsar.

‘Aile hayatı’ yakın ailenizle olan ilişkinizi belirtir. Bu evli olmayan ancak düzenli bir ilişkisi olan bir kadın ve erkeği de içerir. Ancak, Strazburg’daki mahkeme aynı cinsiyetten olan ilişkileri henüz aile olarak kabul etmemiştir.

‘Eviniz’ şu anda yaşadığınız mekanı belirler. Evinize saygı, eviniz yoksa size bir ev veya yaşamakta olduğunuzdan daha iyi bir ev verilmesi gerektiği anlamında değildir.

‘İletişiminiz’ telefon görüşmeleriniz ve mektuplarınız, aynı zamanda e-mailleriniz anlamındadır. Bazı kişiler, 8. maddeyi, polisin veya gizli servisin telefonlarını dinlemesi durumunda kullanmışlardır.

8. madde ‘şartlı’ bir hakdır. Bu da, Devlet veya kamu kuruluşlarının bazı belli durumlarda bu hakkı kısıtlamaya veya müdahale etmeye hakları olduğu anlamındadır. Devlet veya kamu kuruluşları bu kısıtlama veya müdahale için açık bir yasal gereksinim olduğunu gösterebilmelidir. Müdahale veya kısıtlama 8.maddede belirtilen altı amaca uygun olmalıdır. Bu amaçlar, suç işlenmesine engel olmayı ve başkalarının haklarını korumayı kapsar. Aynı zamanda, maddeyi ihlal etmenin ‘gerekli ve uygun’ (çok haklı sebeplerle yapıldığını ve gerektiğinden fazla boyutlara varmadığı) olduğu gösterilmelidir.

8. madde aşağıdaki durumlar da dahil olmak üzere birçok durumda kullanılmıştır;

• eş cinsel erkeklerin cinsel ilişkiye girmelerini sınırlayan yasanın kaldırılması ile sonuçlanan, eş cinsel erkeklerin açtığı davalarda. Günümüzde, eş cinsel erkeklerde yasal olan cinsel ilişki yaşı heteroseksüel kişilerle aynı yaşa indirilmiştir;
• çocukken bakımda olan bir erkek, bakım kayıtlarını elde etmek için 8. maddeyi kullanmıştır;
• amirlerinin iş telefonunu dinlemesine karşı başarılı bir dava açan bir kadın polis bu maddeyi kullanmıştır.

9. Madde: Düşünce, vicdan ve dini inanç özgürlüğü

Bu madde istediğinizi düşünme ve istediğiniz bir dine inanma hakkınızı korur. Belli bir dini inancı takip etmeniz beklenemez veya dininizi değiştirmeniz engellenemez. Vicdan özgürlüğü prensibi aynı zamanda vegan veya pasifist olanlar için de geçerlidir. 9. madde aynı zamanda, ibadet etme veya dininizi ifade hakkınızı da korur.

9. madde ‘şartlı’ bir hakdır ve belli durumlarda ihlal edilebilir. Bu da, Devlet veya kamu kuruluşlarının bazı belli durumlarda bu hakkı kısıtlamaya veya müdahale etmeye hakları olduğu anlamındadır. Devlet veya kamu kuruluşları bu kısıtlama veya müdahale için açık bir yasal gereksinim olduğunu göstermelidir. Müdahale veya kısıtlama 9.maddede belirtilen dört amaca uygun olmalıdır – örneğin, başkalarının haklarını korumak gibi. Aynı zamanda, maddeyi ihlal etmenin ‘gerekli ve uygun’ (çok haklı sebeplerle yapıldığını ve gerektiğinden fazla boyutlara varmadığı) olduğu gösterilmelidir.

10. Madde: İfade özgürlüğü

Bu madde başkalarına bilgi verme ve başkalarının size ulaştırmak istediği bilgileri alma hakkını korur. Aynı zamanda, fikir ve düşünce ve bunları ifade etme hakkınızı korur. 9.maddedeki haklara benzer, ancak, 10. madde altında korunan fikir ve inançlar daha geniş çaplıdır.

Gazeteciler ve gazete yayıncılığı yapanlar 10. maddeyi, yazdıkları konularda kısıtlama yapılmamasını savunmak için kullanabilirler. Sanatçı ve yazarlar ise bu maddeyi, eserlerini sansürlemek isteyenlere karşı kullanabilirler.

10. madde ‘şartlı’ bir hakdır. Bu da, Devlet veya kamu kuruluşlarının bazı belli durumlarda bu hakkı kısıtlamaya veya müdahale etmeye hakları olduğu anlamındadır. Devlet veya kamu kuruluşları bu kısıtlama veya müdahale için açık bir yasal gereksinim olduğunu göstermelidir. Müdahale veya kısıtlama 10.maddede belirtilen sekiz amaca uygun olmalıdır. Bu amaçlar,

• suç işlenmesine engel olmak;
• ahlakı korumak;
• başkalarının haklarını ve itibar ve şereflerini korumak; ve
• gizli bilgileri korumaktır.

Aynı zamanda, maddeyi ihlal etmenin ‘gerekli ve uygun’ (çok haklı sebeplerle yapıldığını ve gerektiğinden fazla boyutlara varmadığı) olduğu gösterilmelidir.

11. Madde: Birleşme (cemiyet) ve toplantı özgürlüğü

Bu madde barışcıl bir biçimde toplanmak ve gösteri yaparak bir şeyi protesto etme hakkını korur. Aynı zamanda, polisin toplantı veya gösteri yapanları, onları durdurmak isteyenlere karşı koruması gerektiği anlamına da gelir.

11. madde, siyasi bir parti veya gurup kurma veya böyle bir gurup veya bir partiye katılma ve sendikaya üye olma hakkını da korur. Ancak, sendikaya katılma hakkı polis, asker ve Devlet için çalışan, bazı gurupları kapsamaz. 11. madde aynı zamanda bir sendikaya katılmak istememe hakkını da korur.

11. madde ‘şartlı’ bir hakdır. Bu da, Devlet veya kamu kuruluşlarının bazı belli durumlarda bu hakkı kısıtlamaya veya müdahale etmeye hakları olduğu anlamındadır. Devlet veya kamu kuruluşları bu kısıtlama veya müdahale için açık bir yasal gereksinim olduğunu göstermelidir. Müdahale veya kısıtlama 11.maddede belirtilen ve suç işlenmesine engel olmayı ve başkalarının haklarını korumayı kapsayan, beş amaca uygun olmalıdır. Aynı zamanda, maddeyi ihlal etmenin ‘gerekli ve uygun’ (çok haklı sebeplerle yapıldığını ve gerektiğinden fazla boyutlara varmadığı) olduğu gösterilmelidir.

Günümüzde, polis gösterileri sınırlayıp yasaklayabilir. Bireyler 11. maddeyi, çok ileri gittiklerini veya gerekli olmadıklarını düşündükleri sınırlamaları kaldırma konusunda kullanabilirler.

12. Madde: Evlenme ve aile kurma hakkı

Bu madde erkek ve kadınlara yaşları uygun olduğu sürece, evlenme hakkını verir. Geleneksel olarak bu madde, aynı cinsiyetten ve cinsiyet değiştirmiş olan çiftleri kapsamıyordu. Ancak, Starzburg, İngiliz ve Galler mahkemeleri son zamanlarda, cinsiyet değiştirmiş olan kişilerin yeni cinsiyetlerine uygun olarak evlenme hakları olduğuna karar vermiştir ve yasalar da buna uygun olarak değiştirilmiştir.

‘Aile kurma’ hakkı sadece evli olan çiftler için geçerli olur. Ancak, gerektiğinde, evli olmayan çiftler, çocuk sahibi olma haklarını savunmak için, ‘aile hayatına saygı’ altında 8. maddeden faydalanabilirler.

14. Madde: Ayrımcılığın yasaklanması

Buna, aşağıdakileri de kapsayan birçok konulardaki ayrımcılık dahildir.

• Cisiyet;
• Irk;
• Din;ve
• Siyasi görüş.

Ancak, madde sadece bu konular ayırımcılığa dahildir demez, ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu maddenin aşağıdaki konulardaki ayırımcılığı da kapsadığını kabul etmiştir.

• evlilik dışı (evli olmayan ebeveynlere doğmuş olmak);
• evlenmemiş;
• mahkumlar;
• eş cinsel erkek veya kadınlar.

Mahkemeler özürü olan birine yapılan ayırımcılığa da karşı olmaya eğilimlidirler. Başka konularda da ayırımcılığa uğradığınızı savunabilirsiniz ancak, ayırımcılığın ‘kişisel bir özelliğinizle’ ilgili olduğunu gösterebilmeniz gereklidir.

14. madde ayırımcılığa karşı genel haklar vermez. Bu maddeyi ancak, uğradığınız ayırımcılık Kovensyonun herhangi başka bir maddesine bağlı ise kullananbilirsiniz. Örneğin, eş cinsel bir erkek, eşi vefaat ettikten sonra kira kontratını, kadın olsaydı daha fazla haklara sahip olarak üstüne alabileceğini fark etti ve 8. maddeyi, evi söz konusu olduğu için kullanabildi. Sonra da 14. maddeyi, cinsel tercihinden dolayı ayırımcılığa uğradığını göstermek için kullandı.

14. madde genel olarak, yardım ödemelerinde ayırımcılığa uğrayan bireyler tarafından, Birinci Protokolün 1. maddesi ile beraber kullanılır.

Ayırımcılığa uğradığınızı ve bu ayırımcılığın başka bir maddeyle ilgili olduğunu gösterebilseniz bile, devlet veya kamu kuruluşları ayırımcılığın haklı olduğunu savunabililer. Ancak, size farklı davranmak için iyi bir nedenleri olduğunu ve hareketlerinin uygun olduğunu (çok haklı sebeplerle yapıldığını ve gerektiğinden fazla boyutlara varmadığını) gösterebilmelidirler.