HIV damgası (stigması) ve ayrımcılıklar

AIDS bütün dünyayı etkileyen bir hastalıktır. HIV veya AIDSli olarak yaşayanlar, bütün dünyada farklı şekillerde damgalanmıştır.

HIV damgası, bütün dünyada, HIV veya AIDS’li kişileri, toplum dışı ilan etmiş, kişi olarak red edilmelerine, doğrudan veya başka şekillerde ayırımcılığa uğramalarına, ve onları temel haklarından mahrum bırakan yasalara, sebep olmuştur. Hastalık ortaya çıktığından beri, Birleşmiş Krallıkta, iş, sağlık, bakım, sigorta ve eğitim alanlarında, HIV ve AIDS ile ilgili ayırımcılıklar kaydedilmiştir.

Damga (stigma) ve ayırımcılık nedir?

Stigma, önyargılı olmanın bir çeşidi veya bir kişiyi veya bir gurup kişiyi, bizden veya toplumdan farklı oldukları için kabul etmemektir. Kişiler önyargılı oldukları zaman, stigma ayırımcılığa dönüşür.

Ayırımcılık, bir kişinin bir guruba ait olduğu (örneğin: bir homoseksüel erkeğin, cinsel seçiminden dolayı) zaman veya ait olduğuna inanıldığı zaman, onların haksızlığa uğramalarına sebep olan davranışlar veya olaylar zinciridir.

HIV ile ilgili stigma ve ayırımcılık nedir?

HIV ile ilgili stigma, genelde hastalıkla ilgili korkulardan veya cahillikten ve/veya düşmanlıktan ve HIV’nin en çok etkilediği guruplara (örneğin; homoseksüel erkekler, Afrikalı siyah derili insanlar gibi) duyulan önyargılardan doğar.

HIV ile ilgili ayırımcılık, kişilerin HIV’li olması veya olmalarından şüphelenilmesi durumunda ortaya çıkan haksızlıklardır. HIV veya AIDS’li kişilere karşı ayırımcılık, aynı zamanda toplumda, önyargı olarak, HIV ve AIDS olan gurupların bağdaştırıldığı topluluklara kadar yayılır.

HIV ile ilgili ayırımcılık çok farklıdır. Diğer özürlülere karşı olan ayırımcılıklardan farklı olarak, genelde başka ayırımcılıklarla ilgilidir veya ırkcılık ve homofobya (homoseksüel kişilere karşı aşırı nefret) gibi, başka ayırımcılıklara sebep olur.

HIV ile ilgili stigma ve ayırımcılıklara katkıda bulunan sebepler nelerdir?

• HIV’nin ölümle sonuçlanabilecek bir hastalık olması;
• Hastalıkla ilgili bilgi noksanlığı (örneğin; söylentiler ve hastalığın bulaşması ile ilgili bilgisizlik);
• HIV’nin belli davranışlarla veya hayat tarzı ile bağdaştırılması (örneğin; homoseksüellik, uyuşturucu kullanımı gibi);
• HIV stiması ile damgalanmış ve ırk, cinsiyet ve/veya cinsel seçimleri yüzünden, zaten ayırımcılığa uğrayan guruplara karşı, mevcut önyargılar; ve
• HIV ile ilgili sorumsuz ve taraflı medya yayınları.

HIV bağlantılı ayırımcılıklara örnekler

HIV ile yaşayan veya HIV pozitif olduğu sanılan kişilerin, hayatlarında stigmanın etkilemediği ve ayırımcılığın dokunamayacağı hiç bir alan yoktur.

İş alanı

Bu alandaki ayırımcılıklara örnekler, işe almadan önce HIV testi istemek, pozitif olanları işe almamak, iş yerinde taciz etmek ve istifa etmeleri için baskı yapmak olabilir.NAT iş yerindeki stigmaları önlemek için, iş verenleri hedefleyen bir bilgi paketi derlemiştir. Bu konuda daha fazla bilgi için; www.areyouhıvprejudıced.org websayfasını ziyaret edin.

Ev, konut

Bu konudaki ayırımcılıklara örnek, sebepsiz yere ev kiralamamak, kiracıyı taciz etmek ve sebepsiz yere evden çıkarmak olabilir.

Eğitim

HIV olan öğretmenler, çocuklara bulaşabileceği gibi yersiz korkular yüzünden işten çıkarılabilir ve AIDS ile ilgili yaygın korkular yüzünden, yetişkinler, HIV pozitif olan çocukların okula alınmalarını engellemeye çalışabilir.

Hizmet alanında

Hizmet sağlayanlar da ayırımcılık yapabilir, özellikle sağlık ve bakım gibi hizmetler, konusunda. Buna doktor, cerrah, hemşire veya dişçilerin, HIV pozitif olan ve olmasından şüphelenilen hastaları muayene etmeyi reddedip, sağlık hizmetleri konusunda ayırımcılığa sebep olmaları veya bulaşma konusunda gereksiz önlemler almaları dahildir. NAT sağlık alanındaki ayırımcılıklarla savaşmak üzere bir bilgi paketi derlemiştir. Bu konuda daha fazla bilgi için; www.areyouhıvprejudıced.org websayfasını ziyaret edin.

HIV stigmasının ve ayırımcılığının etkileri nelerdir?

HIV olan veya HIV’den etkilenenlere karşı suçlamalarda bulunmak veya onlara kötü davranmak, sadece hastalığı gizlemeye sebep olup, HIV bulaşmasını, daha da kolaylaştıracak ortamlara neden olur.

Bunun sebebi;

• Stigma ve ayırımcılık HIV’ye karşı alınan önlemleri ve bakım programlarını, kişilerin test olma olasılığını, kendilerini ve başkalarını korumak için bilgi alabilmelerini, kötü yönde etkiler.
• Stigma ve ayırımcılığın, zaten damgalanmış ve mahrum kişilerin üstünde yıkıcı bir etkisi olur.

HIV veya AIDS olan veya olduğu sanılan kişilerle yaşayanlara karşı ayırımcılık, onları, özellikle ayırımcılığa uğramama gibi, temel insan haklarından mahrum bırakır.

HIV stigması ve ayırımcılığa Tepki

HIV ile ilgili stigma ve ayırımcılığa karşı etkili bir tepki göstermek için, kişilerin haklarını koruyacak ve önyargılarla savaşacak bir dizi stratejiye gereksinim vardır.

Ayırımcılığa karşı mevcut yasal çerçeveler

Ayırımcılığa karşı yasalar, cinsiyet, ırk ve özür olmak üzere, üç ana guruptan oluşur. Bunlar sırasıyla, Cinsiyet Ayırımcılığı Yasası 1975 (Sex Discrimination Act 1975), Irkların İlişkileri Yasası 1976 (Race Relations Act 1976) ve yakında değiştirilecek olan (aşağıda görüleceği gibi) Özürlü Ayırımcılığı Yasası 1995dır (Disability Discrimation Act 1995).

Aynı zamanda, Aralık 2003’den beri, İş Eşitlik (Cinsel Seçim) Yönetmeliği (Employment Equality (Sexual Orientation) Regulations 2003), iş yerinde ve meslek kurslarında cinsel seçimle ilgili ayırımcılığı yasaklamaktadır. Din ve inanç konularında ayırımcılığı yasaklayan, yeni bir yönetmelik uygulanmaya koyulmuştur.

Yasalardaki gelişmeler

Özürlü Ayırımcılığı Yasa Tasarısı 2003, 2005 yılının baharında yasa olmuştur ve bazı şartlarının da 2005 Aralığında yasal yaptırımı olacaktır. Mevcut yasalarda yapılan düzeltmeler, HIV ile yaşayan kişilerin hayatlarında, yasal hakları konusunda gelişmeler sağlayacak yöndedir. Yeni Yasa, özellikle HIV ile yaşayanların ayırımcılıktan korunması konusunda, hastalık teşhisi konduğu andan itibaren, yasal yaptırım getirmektedir. Daha önceki yasa, sadece HIV’ye yakalanmış olup, belirti aşamasında olan ve daha önce belirti gösteren, veya AIDS teşhisi konmuş kişileri kapsıyordu.

Mayıs 2004’de, Hükümet, tek bir İnsan Hakları ve Eşitlik Komisyonunun (Commission for Equality and Human Rights (CEHR)) kurulması konusunda bir belge yayınlamıştır ve bununla ilgili konsultasyon son zamanlarda sona ermiştir. Teklif edilen CEHR, halihazırda mevcut üç eşitlik Komisyonunun, Irk Eşitliği Komisyonunun (Commission for Racial Equality (CRE)), Özürlü Haklarını Komisyonunun (Disability Rights Commission (DRC)) ve Eşit Haklar Komisyonunun (Equal Opportunities Commission (EOC)), sorumluluklarını üstlenecektir ve aynı zamanda İnsan Hakları Yasasına da kurumsal destek sağlayacaktır. Hükümet, CEHR’ın 2007’de yürürlüğe girmesini ve 2008/2009’da mevcut bütün eşitlik komisyonlarını da kapsamasını planlamaktadır.

Ancak, hala daha fazla gelişmeler için alan vardır. Ayırımcılığa karşı olan yasalar, kolay anlaşılır ve uygulanabilir olmalıdır. Halihazırda, cinselliğe, ırka ve özüre dayalı ayırımcılıklara kaşı, farklı seviyelerde koruma sağlayan, bir dizi yasa mevcuttur. CEHR’İn kurulması ve Özürlü Ayırımcılığı Yasa Tasarısı, gelecek için büyük bir adım olmasına rağmen, bu yasalar yeterli değildir ve farklı alanlarda ayırımcılıkla ilgili usulsüzlükler devam edecektir. Bütün bu yasalar, bir yandan bireylerin ayırımcılığa uğrama konusundaki haklarını koruyan ve iş verenlerin, kamu kuruluşlarının, hizmet ve mal sağlayanların ayırımcılık yapmasını engelleyen, bir tek yasa olan, Tek Eşitlik Yasası altında toplanmalıdır. NAT’ın Tek Eşitlik Yasası kampanyası hakkında daha fazla bilgi için, http://www.natçorg.uk/documents/KIS.pdf sayfasına gidiniz.

Eğitim

Eğitim, HIV olan kişilerin ve bu virüsden en çok etkilenen toplumlara karşı olan stigma ve ayırımcılıklara karşı savaşda, çok etkili bir bileşkendir. Bu konuda, üç eğitim programı öncelikli olmalıdır: toplumsal, mesleki ve amaca uygun eğitim.

Toplumsal eğitim, HIV konusunda, halkın genel bilgisini sağlamak ve arttırmak için gereklidir. Buna ek olarak, bütün iş guruplarının eğitimi sağlanmalıdır, ancak ayırımcılığın büyük bir kısmının sağlık yerlerinde olması nedeniyle, sağlık personelinin eğitimi öncelikli olmalıdır. Toplumsal ve mesleki programlar, belli toplumlar ve halk tarafından desteklenmelidir. Buna, okullar, inanışları açısından birlikte olan topluluklar, iş yerleri ve Afrikalı ve homoseksüel topluluklar gibi, virüsün farklı şekilde etkilediği guruplar dahil olabilir.

NAT’ın HIV ÖNYARGILI MISINIZ? (ARE YOU HIV PREJUDICED?) adlı Kampanyası HIV ile ilgili bilgi verip, stigma ve ayırımcılığın etkilerini, ve ayırımcılığa karşı nasıl korunulabileceğini göstererek, HIV ile ilgili stigma ve ayırımcılıklarla savaşmak için oluşturulmuştur. Bu kampanyanın bir parçası olarak iki eğitim paketi sunulmuştur. Bunlardan bir tanesi iş yerindeki ayırımcılığı, diğeri de, temel sağlık yerlerini (örneğin; doktor muayenehanelerini, dişçileri) hedeflemiştir. Her iki paket de, ilgili yerlerde çalışanlara bilgi ve yeni yasa çerçevesi içinde, ayırımcılıkla savaşmak üzere bazı öneriler getirmeyi içindir.

Toplumsal seferberlik

HIV ve AIDS’den en çok etkilenen toplumların bireylerini temsil eden kuruluşlar ve destek ağları, geliştirilmelidir.

Bu destek ağları ve kuruluşlar, HIV ayırımcılığı ile savaşda ve yargıların yok edilmesinde, gerekli olan, toplumsal ve politik değişimlerde, tarihi ve hayati bir rol oynamıştır.

NAT’ınHIV ile ilgili stigma ve ayırımcılık konusundaki programlar konusunda, daha fazla bilgi için; www.areyouhıvprejudiced.org’a gidiniz.